Crowdfunding: 170 miljoen euro in 2016
In 2016 is in Nederland 170 miljoen euro via crowdfunding opgehaald. Dat is een groei van 33% ten opzichte van 2016, toen 128 miljoen euro werd opgehaald. In 2016 werden meer dan 4.800 projecten en ondernemingen succesvol met crowdfunding gefinancierd.
Maar liefst 141 miljoen euro van het totale bedrag is opgehaald door 1.750 ondernemers. Daarbij valt op dat niet alleen start-ups, maar ook steeds meer gevestigde ondernemingen kiezen voor crowdfunding. Creatieve projecten, zoals film, muziek en theater, haalden het afgelopen jaar 13,8 miljoen euro op met een gemiddeld bedrag per project van 14.500 euro. Voor maatschappelijke projecten, zoals een speeltuin of buurtproject, is het totaal opgehaalde bedrag 10,6 miljoen euro en bedroeg het gemiddelde bedrag per project 5.800 euro.
Het vertrouwen in crowdfunding
Dit jaar zagen we scheurtjes ontstaan in crowdfunding als belofte voor een nieuwe manier van investeren en financieren. Er waren projecten die faalden, waardoor ze hun investeerders niet de voorgestelde beloning konden geven (een in natura beloning, rente en aflossing of waardestijging van aandelen). Nu is de kans dat projecten het niet halen juist inherent aan investeren en ondernemen: investeerders hebben kans op een mooie opbrengst, maar nemen ook het risico (een deel van) de inleg te verliezen. Het scheurtje ontstond echter naar aanleiding van de vraag of mensen zich wel realiseerden dat ze dit risico liepen. Of wel duidelijk was hoe groot die risico’s nu precies waren, en of die wel in een gezonde verhouding stonden tot de opbrengsten. Of crowdfunding platforms wel open zijn over hun prestaties en of de gegeven risicoclassificaties overeen komen met de realiteit. Of crowdfunding wel te vertrouwen valt.
Kritische berichtgeving
Daar waar berichtgeving eerder gericht was op de grootste successen (‘wie haalde het meest op dit jaar?’ en ‘wie het snelst?’), verschoof die dit jaar naar mislukkingen (‘wat is het grootste project dat failliet is gegaan’?) en werden kritische voorlopige conclusies getrokken over de risico’s bij crowdfunding. Dit leidde volop tot discussies op de verschillende online fora. En ook: een toezichthouder die reageert met waarschuwingen en spreekt van het evalueren van voorschriften. Die vervolgens weer leidt tot kritische berichtgeving, de fora weer van vollopen, etc. Het is een cyclus van uitersten: daar waar in de hype fase van crowdfunding de overtrokken verwachtingen niet te temperen waren, lijkt berichtgeving nu regelmatig door te slaan naar de andere kant.
De betekenis van groei
Bewijst het feit dat crowdfunding dit jaar nog altijd met maar liefst 33% is gegroeid dat de kritische berichtgeving van dit jaar geen indicatie is geweest van een fundamentele hindernis in de opkomst van crowdfunding? Of moet het feit dat crowdfunding dit jaar anders dan voorgaande jaren niet is verdubbeld, gezien worden als een scheurtje, een aankondiging dat de volwassenwording van crowdfunding betekent dat de exponentiële groei ten einde is?
Kwetsbaarheid
De opkomst van crowdfunding bevindt zich in een kwetsbare periode. En de meest kwetsbare vraag is of mensen een economie aankunnen waarin zij niet alleen zelf bepalen in welk project of onderneming zij willen investeren, maar ook over welk risico ze daarbij wel of niet willen lopen. De fundamentele vraag in de opkomst van crowdfunding is dan ook niet of de risico’s kunnen worden weggenomen (de waarde van crowdfunding is nu juist dat het zaken kan realiseren die nog niet bestaan; daarbij hoort risico), maar of we het aandurven om via crowdfunding verder te verkennen hoe we een economie maken waarin mensen zelf zo’n bepalende rol kunnen vervullen. Ook dit jaar zagen we het weer in de projecten die werden gefinancierd via crowdfunding: het is een manier voor mensen om actief mee te bouwen aan zaken waarover ze normaal enkel praten. We zagen in grote getale ondernemingen en projecten crowdfunden die een bijdrage willen leveren aan de opwekking van duurzame energie, verbetering van de zorg, de omgang met vluchtelingen en veel meer.
Ruimte voor vernieuwing
Dat vraagt kwetsbaarheid van alle betrokken partijen. Het vraagt van crowdfunding platforms dat ze zich kwetsbaar tonen door ‘onder hun motorkap’ te laten kijken. Steeds meer platforms publiceren publiek – en dat is uniek in de financiële sector – de prestaties van hun platforms, inclusief betalingsachterstanden en afboekingen. En zo zijn er veel meer onderdelen van hun operatie (selectie, risico-inschatting, borging van zekerheid, fallback scenario’s bij het staken van een platform) waarin crowdfunding platforms openlijk kwetsbaar kunnen (en moeten) zijn om verder te kunnen komen. Het vraagt van ministeries en toezichthouders een kwetsbaarheid die haaks staat op de tijdsgeest. Daar waar de economische crisis de neiging heeft veroorzaakt om toezicht harder en scherper dan ooit tevoren te organiseren, is de enige manier om iets aan de kern van de problemen van de financiële sector te doen nu juist ruimte geven aan innovaties die risico’s anders verdelen. Dat vraagt een overheid en toezichthouders met lef, die investeren in deze vernieuwing, ook als er een kritische fase aanbreekt. Dat betekent niet dat aanvullende regels moeten uitblijven, maar wel dat er geïnvesteerd moet worden in het ontdekken welke regels een bijdrage leveren aan het reguleren van deze nieuwe markt en dat daarbij vooral niet te vlug moet worden gegrepen naar bestaande regels, aangezien deze niet passen bij de vernieuwing waar crowdfunding voor staat.